Wyszków[edytuj]

	Wyszków
	Wyszków
	; Klasycystyczny pałac z 1780 r.
Herb Wyszkowa	Flaga Wyszkowa
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	wyszkowski
Gmina	Wyszków; gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie	1502
Burmistrz	Grzegorz Nowosielski
Powierzchnia	20,78 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 27 074; 1 302,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 29
Kod pocztowy	07-200, 07-202
Tablice rejestracyjne	WWY
	Położenie na mapie powiatu wyszkowskiego (Przełącz na mapę województwa mazowieckiego) Wyszków
	52°35′35″N 21°27′33″E
TERC; (TERYT)	1435054
SIMC	0966470
	Urząd miejski Aleja Róż 2; 07-200 Wyszków
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Wyszków – miasto w woj. mazowieckim, w powiecie wyszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wyszków. Był miastem duchownym^[2].

Według danych z 31 grudnia 2012 r. miasto liczyło 27 309 mieszkańców^[3].

Miasto jest położone nad Bugiem na skraju Międzyrzecza Łomżyńskiego, na południu Puszczy Białej, 55 km na północny wschód od Warszawy, przy drodze krajowej nr 8 Warszawa – Białystok.

Spis treści

[ukryj]

Położenie[edytuj]

Wyszków leży na wschodzie Polski w województwie mazowieckim, gminie Wyszków i powiecie wyszkowskim. Wyszków położony jest na północny wschód od Warszawy, nad rzeką Bug.

Historia miasta[edytuj]

Wyszków jest wzmiankowany od 1203 r., najpierw pod nazwą Wyszkowo, prawa miejskie otrzymał w 1502 r. Przed rozbiorami należał do biskupów płockich. W 1528 r. wybudowano most na Bugu, co przyśpieszyło rozwój miasta. Zniszczony w czasie wojen szwedzkich w połowie XVII wieku. W 1655 roku w tutejszym dworze biskupim zmarł Karol Ferdynand Waza. Od 1795 w zaborze pruskim, następnie od 1807 w Księstwie Warszawskim, a od 1815 w Królestwie Kongresowym (zaborze rosyjskim).

19 maja 1870 stracił prawa miejskie i odzyskał je 4 lutego 1919. Szybki rozwój miasta po otwarciu w 1897 linii kolejowej Pilawa – Tłuszcz – Ostrołęka. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w sierpniu 1920 stanowił ostatnie miejsce postoju Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski (planowanego jako rząd marionetkowy Polskiej Republiki Rad) w czasie ofensywy Armii Czerwonej na Warszawę. Epizod ten uwiecznił Stefan Żeromski w opowiadaniu Na probostwie w Wyszkowie.

Przed II wojną światową w połowie zamieszkany przez Żydów. W 1939 toczyły się zacięte walki 1 Dywizji Piechoty Legionów z Grupy Operacyjnej „Wyszków” z Niemcami forsującymi Bug. W okresie okupacji niemieckiej mieścił się w mieście oddział roboczy jeńców sowieckich obozu w Beniaminowie. Niemcy dokonywali w Wyszkowie masowych egzekucji, zamordowano ponad 7 tysięcy mieszkańców.

W latach 1946–1951 w okolicach m. Wyszkowa w ramach podziemia niepodległościowego działał oddział Jana Kmiołka „Wira”.

Od 1956 do 1975 i ponownie od 1999 Wyszków jest siedzibą powiatu.

W 1939 do miasta została przyłączona część Rybienka Nowego (Wygoda i Zapole). W latach 1952–1954 do miasta należał Skuszew na lewym brzegu Bugu. W związku z powstaniem gromad w 1954 z granic miasta wyłączono Latoszek, który przyłączono znów w 1961, razem z Rybienkiem Leśnym i Rybienkiem Łochowskim.

Gospodarka[edytuj]

Przemysł: dawniej meblarski, samochodowy i browar, obecnie: szklarski, metalowy, węzeł drogowy, drukarnia.

Turystyka[edytuj]

Wypoczynek: na lewym brzegu Bugu ośr. letniskowy – Rybienko Leśne, Sanatorium Neuropsychiatrii Dziecięcej.

Media[edytuj]

Nowy Wyszkowiak
Głos Wyszkowa
Wyszkowiak
Wyszków Moje Miasto (portal turystyczny)
InfoWyszków (portal informacyjny)
Telewizja Wyszków (telewizja internetowa)
Kurier W
Wyszków 24
Tuba Wyszkowa
Mazowsze Wyszków

Transport[edytuj]

Przez miasto przechodzą drogi:

droga międzynarodowa E67 Helsinki – Kowno – Warszawa – Praga,
8 Kudowa-Zdrój – Wrocław – Warszawa – Białystok – Suwałki – Budzisko
62 Siemiatycze – Wyszków – Płock – Strzelno
618 Pułtusk – Wyszków – Gołymin-Ośrodek

Powstała też obwodnica Wyszkowa, która jest częścią drogi ekspresowej S8.

Przez Wyszków biegnie linia kolejowa nr 29 Tłuszcz – Ostrołęka^[4], łącząca Ostrołękę z Warszawą, z dworcem w Wyszkowie i przystankiem w Rybienku Leśnym.

13 grudnia 2012 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko przy ul. Komisji Edukacji Narodowej.

Oświata[edytuj]

Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Adama Mickiewicza
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego
- Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Jana Hempla w Wyszkowie-Rybienku Leśnym
- Szkoła Podstawowa Nr 5 im. Żołnierzy Armii Krajowej
Gimnazja
- Gimnazjum Nr 1 im. Polskich Mistrzów Olimpijskich
- Gimnazjum Nr 2 im. Obrońców Westerplatte
- Gimnazjum Nr 3 w Wyszkowie-Rybienku Leśnym
Szkoły średnie
- Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida
- Zespół Szkół Nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie
- Zespół Szkół Nr 2 im. Mikołaja Kopernika
- Zespół Szkół Nr 3 im. Jana Kochanowskiego
- Zakład Doskonalenia Zawodowego w Warszawie Centrum Kształcenia w Wyszkowie
Uczelnie
- Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku, filia w Wyszkowie

Demografia[edytuj]

Piramida wieku mieszkańców Wyszkowa w 2014 roku ^[1].

Zabytki[edytuj]

Pałac w Rybienku Starym

Willa Siewierzanka, (1933-1936)

Obelisk Wazów wystawiony na polecenie króla Jana Kazimierza na cześć jego brata Karola Ferdynanda Wazy, który zmarł w Wyszkowie. Obelisk zaprojektował Giovanni Battista Gisleni.
Kościół św. Idziego z 1793 roku w stylu klasycystycznym. W 1884 roku dobudowano dwie kaplice. W 1939 roku kościół spłonął. W 1959 po odbudowie ponownie konsekrowany.
- obraz Najświętszej Maryi Panny w srebrnej sukience z XVII wieku
- plebania klasycystyczny w której na zdobycie Warszawy w 1920 roku czekali m.in. Julian Marchlewski, Feliks Dzierżyński, Feliks Kon
- mur cmentarny
Pałac w Rybienku Starym, klasycystyczny z 1780 roku zbudowany dla biskupa inflanckiego Jana Stefana Giedroycia. Od 1831 roku w rękach Augusta Morzkowskiego. Od 1879 roku do 1945 roku właścicielami była rodzina Skarżyńskich. Przebudowany na początku XX wieku m.in. poprzez dobudowanie tarasu. Po usunięciu uszkodzeń z wojny 1920 roku umieszczono w nim pensjonat goszczący m.in. Kossaka, Kotarbińskiego, Aleksandra Zelwerowicza. W wyniku działań wojennych we wrześniu 1939 roku spłonęło poddasze. Od 1945 roku własność Ministerstwa Zdrowia, które ulokowało w nim m.in. sanatorium dziecięce. Od 1989 roku własność SARP. Obecnie własność prywatna.
- dwie oficyny
- we wnętrzu polichromie Jana Bogumiła Plerscha, konserwowane po 1953 roku
- park krajobrazowy
Stróżówka pałacowa w stylu neogotyckim z połowy XIX wieku. Dawniej w jej pobliżu znajdowała się rezydencja biskupów płockich.
Browar z XIX wieku, ul. 1 Armii WP nr 54.
Willa z kresu międzywojennego, ul. Zakolejowa/Pułtuska.

Religia[edytuj]

Kościół rzymskokatolicki:
Dwa Chrześcijańskie Zbory Świadków Jehowy (Wyszków-Lucynów, Wyszków-Północ) Sala Królestwa^[5].

Znani wyszkowianie[edytuj]

W 1919 r. urodził się Mordechaj Anielewicz, przywódca powstania w getcie warszawskim 1943. W miejscu gdzie stał jego dom postawiono pomnik.
W 1962 r. urodził się Jarosław Kalinowski, polski polityk.
Honorowym obywatelem Wyszkowa jest m.in. malarz Ludwik Maciąg (1920–2007) tworzący w pobliskim Gulczewie.
W 2011 r. jednej z ulic nadano imię Marii Żywirskiej, która mieszkała od 1918 oraz uczyła po studiach do 1933 w Wyszkowie.
Z Wyszkowa pochodzi ks. dr Dariusz Kozłowski SDB, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego w Krakowie.

Wyszków w kulturze[edytuj]

W 2006 r. na moście kolejowym na rzece Bug Andrzej Wajda nakręcił początkowe sceny do filmu Katyń.
O wydarzeniach z 1920 roku Stefan Żeromski napisał opowiadanie pt. „Na probostwie w Wyszkowie”.
Wyszków jest tematem piosenki Elektrycznych Gitar Wyszków tonie

Upamiętnienie[edytuj]

Nazwę miasta nadano uniwersalnemu masowcowi m/s „Wyszków”, który pływał pod tą nazwą w latach 1979–2006^[6]

Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Ejszyszki	Litwa	2 września 2006^[7]
Kohtla-Järve	Estonia	2 września 2006^[8]^[7]
Wyszogród	Ukraina	2006^[7]
Winnica	Ukraina	luty 2013^[7]^[9]

Galeria zdjęć[edytuj]

Kościół św. Idziego w Wyszkowie
Obelisk Wazów (wystawiony po 1655 r. dla uczczenia biskupa płockiego Karola Ferdynanda Wazy)
Pomnik Cypriana Kamila Norwida w parku miejskim
Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w parafii Świętego Wojciecha
Pomnik ku pamięci Mordechaja Anielewicza
Pływalnia miejska „Błękitna”
Biblioteka miejska
Szkoła Podstawowa nr 1 i Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida
Filia Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowica
Most na rzece Bug w Wyszkowie
Haubica nad brzegiem rzeki Bug
Rzeka Bug w Wyszkowie
Rzeka Bug w Wyszkowie
Most kolejowy na rzece Bug w Wyszkowie
Kościół św. Idziego i łęgi nadbużańskie
Osiedle Sowińskiego