Pułtusk[edytuj]

	Pułtusk
	Pułtusk
	; (z lewej od góry) Wieża ratuszowa, Ratusz, Cmentarz Radziecki w Kleszewie (z prawej od góry) Zamek – Dom Polonii, Bazylika kolegiacka Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, Wnętrze Bazyliki, Kaplica Świętej Marii Magdaleny
Herb Pułtuska	Flaga Pułtuska
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	pułtuski
Gmina	Pułtusk; gmina miejsko-wiejska
Data założenia	IX-X wiek
Prawa miejskie	1257
Burmistrz	Krzysztof Nuszkiewicz
Powierzchnia	23,07 km²
Wysokość	80 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 19 273; 835,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 23
Kod pocztowy	06-100, 06-102
Tablice rejestracyjne	WPU
	Położenie na mapie powiatu pułtuskiego (Przełącz na mapę województwa mazowieckiego) Pułtusk
	52°42′18″N 21°05′02″E
TERC; (TERYT)	1424044
SIMC	0930816
	Urząd miejski Rynek 41; 06-100 Pułtusk
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Pułtusk (ujednoznacznienie).

Pułtusk – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie pułtuskim (siedziba starostwa), siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Pułtusk. Położone w północnej części Mazowsza, na skraju Puszczy Białej nad Narwią, w mezoregionie Dolina Dolnej Narwi.

Miasto biskupstwa płockiego w drugiej połowie XVI wieku^[3]. Siedziba powiatu od 1807, z przerwą w latach 1975-98. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Kleszewo. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa ciechanowskiego.

31 grudnia 2013 roku Pułtusk liczył 19 240 mieszkańców^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zamek biskupi

Baszta przy kościele jezuickim

Baszta przy szpitalu

W miejscu dzisiejszego zamku w pierwszej połowie XIII wieku zbudowany został gród obronny, który zastąpił istniejącą tu nieobronną osadę. Gród z trzema ulicami był zabudowany kilkuset chatami, które chronił wał drewniano-ziemny. Dwukrotnie ulegał zniszczeniu na przełomie XIII/XIV wieku i w 1368 r. w wyniku najazdu Kiejstuta^[4]. W 1337 pod Pułtuskiem rycerstwo mazowieckie pokonało wojska litewskie. Jednakże według przekazów na wzgórzu, które obecnie nosi nazwę św. Krzyża, stała niegdyś pogańska świątynia.

Prawa miejskie nadawano osadzie dwa razy: I lokacja została dokonana w 1257 r. przez Siemowita I, II lokacja (na prawie chełmińskim) w 1339 r. przez biskupa płockiego Klemensa Pierzchałę, potwierdzone w roku 1380 i 1405. W okresie XIII-XVIII wieku Pułtusk był własnością biskupów płockich, którzy rezydowali na pułtuskim zamku.

Pułtusk był trzecim, po Warszawie i Płocku, miastem na Mazowszu z murowanymi fortyfikacjami. Rozwój Pułtuska miał miejsce w XIV–XVI wieku, co było związane głównie z handlem zbożem, potem miasto podupadło w wyniku pożarów, powodzi i zniszczeń w wojnach szwedzkich.

W poł. XV wieku w mieście wybudowano kolegiatę, w XVI wieku: trzy kościoły, szpital, łaźnię miejską, apteki i przytułki dla ubogich. W 1590 r. na pułtuskim zamku gościł król Zygmunt III Waza.

Podczas wielkiej wojny północnej król Szwecji Karol XII stoczył w 1703 r. pod Pułtuskiem kawaleryjską bitwę, w której rozbił dwukrotnie silniejszy korpus saski.

W 1806 r. rozegrała się tutaj niezwykle krwawa bitwa pod Pułtuskiem pomiędzy wojskami cesarza Napoleona a Rosjanami, co zostało upamiętnione na Łuku Triumfalnym w Paryżu. Napoleon Bonaparte przebywał w Pułtusku dwukrotnie w 1806 r. i 1812 r.

30 stycznia 1868 r. ludność miasta i okolic była świadkiem niecodziennego zjawiska przyrodniczego – upadku meteorytu, zwanego później „pułtuskim”. Jego największe okazy, o masie ok. 8–9 kg znajdują się w londyńskim British Museum i Muzeum Ziemi PAN w Warszawie. Siedem lat później mieszkańców Pułtuska dotknęła wielka klęska pożaru, który strawił większość zabudowy miejskiej. Spłonęły cenne pułtuskie księgozbiory. Pożar opisał w prasie warszawskiej Henryk Sienkiewicz, który przybył na miejsce tragedii. To wydarzenie posłużyło pisarzowi do opisu pożaru Rzymu w powieści Quo vadis.

W latach II Rzeczypospolitej Pułtusk był miastem garnizonowym. Stacjonował tu 13 Pułk Piechoty. W czasie II wojny światowej Pułtusk został zniszczony w ok. 85%.

W latach 1946–1951 w okolicach Pułtuska w ramach podziemia niepodległościowego działał oddział Jana Kmiołka „Wira”. 30 listopada 1946 r. rozbił on więzienie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Pułtusku^[5].

W 1985 r. miasto zostało odznaczone Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Skwer z fontanną na wschodnim krańcu rynku w Pułtusku.

Miasto szczyci się najdłuższym w Europie (380 m) brukowanym rynkiem.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Pułtuska w 2014 roku^[2].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP

Wnętrze kolegiaty

Kościół św. Krzyża

Gotycka Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP z XV wieku, z renesansową przebudową z XVI wieku (kolebkowe sklepienie wykonane w latach 1554–1561). W 1975 r. papież Paweł VI nadał kolegiacie tytuł bazyliki mniejszej. W pobliżu kolegiaty plebania z XVI w., przebudowana w XIX oraz dawne seminarium duchowne z XVIII w., obecnie liceum.
Zamek biskupi usytuowany na brzegu Narwi z XIV-XVI wieku, obecnie Dom Polonii. Właścicielem Domu Polonii jest Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. W murach zamku przebywali m.in.: król Zygmunt III Waza, król szwedzki Karol XII, carowie rosyjscy Aleksander I i Aleksander II.
Kaplica pw. św. Marii Magdaleny przy rynku. Pierwotnie odgrywała rolę kościoła parafialnego do czasu zbudowania kolegiaty. W 1944 r. została całkowicie zniszczona, zrekonstruowana w latach 1946–1951.
Ratusz z wieżą ratuszową z XVI w. (obecnie Muzeum Regionalne), gotycko-renesansowa.
Kościół pojezuicki pw. śś. Piotra i Pawła, barokowy z 1718 r. (w miejscu wcześniejszego z 1570 r.), odbudowany po pożarze z 1875 r. i po 1945 r. bez odbudowy wież. W ołtarzu głównym obraz Wojciecha Gersona.
Kościół św. Krzyża z XVI w., późnogotycki z elementami barokowo-klasycznymi. Wokół świątyni rozciąga się najstarszy pułtuski cmentarz katolicki, z grobowcami z XIX w.
Kościół św. Józefa z XVII w., poreformacki. Do budynku przylegają budynki dawnego klasztoru Reformatów, w których w okresie zaborów znajdowało się więzienie.
Pozostałości murów miejskich, wznoszonych w latach 1508–1533 z inicjatywy biskupa płockiego Erazma Ciołka. Rozebrane w większości w XIX wieku. Zachowała się cylindryczna baszta przy kościele św. Piotra i św. Pawła.
Szpital ufundowany w 1536 r., powiększony w końcu XVI w., przebudowywany w latach 1785–1786 i 1876 r.
Klasycystyczne domy przy Rynku z pocz. XIX w.
Dawny kościół NMP wybudowany w XV/XVI wieku; obecnie archiwum. Jest to kolejna świątynia na tym miejscu – najstarsza została zbudowana w XII wieku.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Zakłady produkcyjne[edytuj | edytuj kod]

Agraplast sp. z o.o. – ul. Warszawska ⇒ autoryzowany producent stolarki okiennej z PCV,
Atex – ul. Białowiejska ⇒ producent systemów ogrodzeniowych,
ETI Polam Sp. z o.o. – ul. Jana Pawła II ⇒ fabryka sprzętu elektrotechnicznego,
Hatek – ul. Tartaczna ⇒ firma zajmująca się projektowaniem, produkcją i montażem konstrukcji drewnianych,
Inter-Max – ul. Warszawska ⇒ firma specjalizująca się w produkcji blach profilowanych,
Jolinex – ul. Kościuszki ⇒ producent mebli na zamówienie,
Meblomar – al. Wojska Polskiego ⇒ producent mebli kuchennych, szaf i drzwi przesuwnych,
Polmlek Sp. z o.o. – ul. Warszawska ⇒ producent i dystrybutor produktów nabiałowych (centrala firmy),
UN WHA Poland LTD – ul. Jana Pawła II ⇒ producent pasów bezpieczeństwa,
ZPH Feliks – ul. Butrymowicza ⇒ producent mrożonych wyrobów kulinarnych
M&T blindS - producent rolet, żaluzji, moskitier, itp.

Banki[edytuj | edytuj kod]

Raiffeisen Polbank
SKOK Stefczyka (centrala)

Sklepy wielkopowierzchniowe[edytuj | edytuj kod]

Centra handlowe[edytuj | edytuj kod]

C.H. Manhattan
C.H. Topaz
Różowe Centrum
Galeria Pułtuska
C.H. Żuraw

Transport[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Nowa kładka nad Narwią dla pieszych, rowerzystów i lokalnego transportu oraz pogotowia i służb miejskich.

Drogi krajowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Pułtusk przebiega jedna z głównych dróg krajowych łącząc województwo mazowieckie z województwem podlaskim:

61 Warszawa – Jabłonna – Serock – Pułtusk – Ostrołęka – Łomża – Grajewo – Augustów

Drogi wojewódzkie[edytuj | edytuj kod]

Przebiegają także drogi wojewódzkie:

618 Pułtusk – Gołymin-Ośrodek
571 Naruszewo – Czerwińsk – Nasielsk – Winnica – Pułtusk

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też: Pułtusk (stacja kolejowa).

Kolej łącząca Pułtusk z Nasielskiem istniała w latach 1950–2002. W 2002 r. Nasielską Kolej Dojazdową (in. Nasielska Kolejka Wąskotorowa) zamknięto z powodu niskich przychodów. Kolej służyła mieszkańcom Pułtuska do dojechania do normalnotorowej stacji kolejowej Nasielsk, skąd można było dojechać do Warszawy. Służyła także do dostarczania węgla do ciepłowni w Pułtusku.

Publiczny transport zbiorowy[edytuj | edytuj kod]

Za organizację transportu miejskiego w Pułtusku odpowiedzialny jest PKS Ciechanów. Komunikacja składa się z trzech linii, łączy centrum miasta z dzielnicą Popławy oraz okoliczne miejscowości: Ponikiew oraz Grabówiec.

Transport lotniczy[edytuj | edytuj kod]

W 2013 r. przy ul. Warszawskiej oddano do użytku prywatne, śmigłowcowe lądowisko Pułtusk-Agra.

Pułtusk położony jest 45 km od międzynarodowego portu lotniczego Warszawa/Modlin.

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Przedszkola[edytuj | edytuj kod]

Przedszkole Miejskie Nr 3
Przedszkole Miejskie Nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi
Przedszkole Miejskie Nr 5
Żłobek Miejski
Niepubliczne Przedszkole Miniland
Niepubliczne Przedszkole Urwis
Niepubliczne Przedszkole Integracyjne Geniusz
Malinowe Przedszkole

Szkoły podstawowe[edytuj | edytuj kod]

Publiczna Szkoła Podstawowa im. mjr. Henryka Sucharskiego (Zespół Szkół nr 2 z oddziałami integracyjnymi)
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 z oddziałami integracyjnymi im. Tadeusza Kościuszki
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Ireny Szewińskiej (Zespół Szkół nr 4 z Klasami Sportowymi)

Gimnazja[edytuj | edytuj kod]

Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Klaudyny Potockiej
Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II (Zespół Szkół nr 2 z oddziałami integracyjnymi)
Publiczne Gimnazjum im. Andrzeja Noskowskiego (Zespół Szkół nr 4 z Klasami Sportowymi)

Szkoły średnie[edytuj | edytuj kod]

Liceum Ogólnokształcące im. Piotra Skargi
Liceum Ogólnokształcące Centrum Naukowo-Biznesowe Feniks
Zespół Szkół Zawodowych im. Jana Ruszkowskiego:
- Technikum Nr 1,
- Liceum Ogólnokształcące,
- Branżowa Szkoła I Stopnia Nr 1,
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych,
- Szkoła Policealna dla Dorosłych.
Zespół Szkół im. Bolesława Prusa:
- Technikum Nr 2,
- Branżowa Szkoła I Stopnia Nr 2.

Nauka i kultura[edytuj | edytuj kod]

Kościół jezuitów śś. Piotra i Pawła

Już na początku XV wieku w mieście działała szkoła parafialna, która od 1449 r. funkcjonowała jako kolegiacka. Patronatem objęli ją biskupi płoccy m.in. Erazm Ciołek, Jan Dantyszek, Andrzej Krzycki oraz Piotr Myszkowski. Szkoła stała na wysokim poziomie, a jej wykładowcami byli profesorowie Akademii Krakowskiej m.in. Jan z Głogowa^[6]. Miasto w owym czasie stało się regionalnym centrum kulturalnym. Znajdowały się w nim dwie biblioteki – kolegiacka oraz szkolna, w których znajdowało się wiele unikatowych ksiąg np. Złoty kodeks pułtuski z XI wieku oraz Pontyfikał Erazma Ciołka z XVI wieku^[6]. W latach 1530–1533 w Pułtusku działała pierwsza na Mazowszu drukarnia założona przez Jana Sandeckiego.

W 1566 r. szkoła kolegiacka przekazana została jezuitom, którzy powołali słynące w całej I Rzeczypospolitej kolegium. Od poł. XVI w. przy jezuickiej szkole działał pierwszy w Polsce teatr publiczny. W sierpniu 1568 roku przedstawienie w Pułtusku oklaskiwał poeta Jan Kochanowski. Szkołę jezuicką kształtowali sławni nauczyciele m.in. ks. Piotr Skarga, Andrzej Bobola i Jakub Wujek, a także Wojciech Slaski, jak i uczniowie m.in. kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński, biskup warmiński Andrzej Batory, poeta Maciej Kazimierz Sarbiewski.

Obecnie miasto jest siedzibą Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora (dawniej Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora) utworzonej w 1994 r.

Uczelnie[edytuj | edytuj kod]

Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora

Media[edytuj | edytuj kod]

Prasa[edytuj | edytuj kod]

Na terenie miasta, jak i całego powiatu pułtuskiego, wydawanych jest 5 gazet lokalnych:

Extra Pułtusk^[7]
Pułtuska Gazeta Powiatowa^[8]
Tygodnik Pułtuski
Tygodnik Ciechanowski (wydanie pułtuskie)
KW – Kurier Wyszkowski

Radio[edytuj | edytuj kod]

Akademickie Radio Atena – obecnie jego działanie jest zawieszone.

Telewizja internetowa[edytuj | edytuj kod]

Pultusk.tv^[9]

Osiedla[edytuj | edytuj kod]

Ratusz w Pułtusku

Os. Błękitne (w budowie)
Os. Klimaty (w budowie)
Os. Kościuszki
Os. Nowaka
Ogrody Mickiewicza

Os. Pana Tadeusza
Os. Panorama
Os. Popławy
Os. Skarpa Dolna
Os. Skarpa Górna
Os. Słoneczne

Os. Tysiąclecia
Os. Widok (w budowie)
Os. Wyszkowska

Religia[edytuj | edytuj kod]

Kaplica św. Marii Magdaleny

Kościół ewangeliczny
- zbór „Kościół dla Pułtuska” Kościoła Zielonoświątkowego w RP
Kościół rzymskokatolicki 5 parafii należących do dekanatu pułtuskiego diecezji płockiej
- Parafia św. Mateusza w Pułtusku
- Parafia Miłosierdzia Bożego w Pułtusku
- Parafia św. Stanisława Kostki w Pułtusku
- Parafia św. Jana Pawła II w Pułtusku
- Parafia św. Stanisława Kostki
Świadkowie Jehowy
- Zbór (w tym grupa języka migowego)^[10].

Pułtusk w literaturze i filmie[edytuj | edytuj kod]

Potop (1886) – Henryk Sienkiewicz
Wspomnienia niebieskiego mundurka (1906) – Wiktor Gomulicki
Klub Włóczykijów (1970) – Edmund Niziurski
Kuzynki (2003) – Andrzej Pilipiuk
Trzecie pokolenie (2006) – Henryk Purzycki
Przypadki Piotra S. (1981) – reż. Stanisław Jędryka
Planeta krawiec (1984) – reż. Jerzy Domaradzki
Alternatywy 4 (1986), odc. 1 – reż. Stanisław Bareja
Dzieci i ryby (1996) – reż. Jacek Bromski
Sztos (1997) – reż. Olaf Lubaszenko
Dom (2000), kilka odcinków ostatniej serii – reż. Jan Łomnicki
Ekipa (2007), odc. 3 i 4 – reż. Agnieszka Holland
39 i pół (2008), odc. 11 (jako Zielona Góra) – reż. Mitja Okorn i Łukasz Palkowski
Handlarz cudów (2009) – reż. Bolesław Pawica i Jarosław Szoda
Klan (2011) – Maciek daje koncert na Rynku pułtuskim
Falklandy (2012) – reż. Wawrzyniec Kostrzewski
M jak miłość – odc. 870 reż. Roland Rowiński
Chłopaki do wzięcia – Pułtuska stacja

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Szukaj na tym blogu

Detektywi Wyszków, Detektywi Pułtusk - doświadczenie od 2006r.

Detektywi Pułtusk, Detektyw Pułtusk